Back

تاریخ تفکر

تاریخ تفکر

 

تاریخ تفکر اجتماعی متفکران مسلمان

 

دکتر علی حسین حسین زاده                        

مقدمه

درس حاضر به بررسی محتوای اندیشه اجتماعی در تاریخ ایران و اسلام می پردازد. منظور از اندیشه اجتماعی در این درس تنها نظریه های اجتماعی ناظر به جامعه و ساختار اجتماعی و نظم و دگرگونی اجتماعی نیست بلکه مفهوم گسترده تری از آن مراد است که شامل فلسفه اجتماعی و اندیشه سیاسی و فرهنگی و مردم شناسی است.از دیر باز متفکران مسلمان بر آن بودند با استفاده از میراث علمی و فرهنگی خود و با استناد به متون دینی و آموزه های اسلامی مسائل و مشکلات جوامع اسلامی را بررسی و راه حل ها و الگوهایی را برای آنها ارائه نمایند.آنها اغلب بدلیل عدم استفاده از روش اثباتی جامعه شناس شناخته نشده اند اما مطالعه آثار و اندیشه های آنها می تواند زمینه شکل گیری  اندیشه های جدید و مقدمه شکل گیری جامعه شناسی بومی و متناسب با جوامع اسلامی باشد. تفکر اجتماعی و نظریه پردازی در تاریخ اسلام و ایران همیشه بر یک منوال نبوده و در مقاطع مختلف تاریخ شاهد رشد و یا انحطاط بوده است. در درس تاریخ تفکر اجتماعی متفکران مسلمان دانشجویان با ویژگی ها و دوره های مختلف تفکر اجتماعی در جهان اسلام (عربی و ایران)  و هم چنین با اندیشه های تعدادی از آنها آشنا می شوند. آنها همچنین با روش های مطالعاتی آنها در مقایسه با روشهای رایج جامعه شناسی آشنا می شوند.

 

سر فصل ها
اهمیت و ضرورت و فواید بحث از تاریخ اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان
گونه شناسی و دوره های مختلف اندیشه اجتماعی
ویژگی های اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان
رابطه تفکر اجتماعی و جامعه شناسی
حوزه های مختلف تفکر اجتماعی در جهان (یونان، عرب، ایران)
متفکران مسلمان کلاسیک (ابن خلدون، فارابی)
متفکران مسلمان معاصر (شریعتی، مطهری، سید جمال الدین، الجابری

منابع اصلی

آزاد ارمکی، تقی (1387) اندیشه اجتماعی متفکران مسلمان، تهران: سروش یا از همان نویسنده: تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام
نجفی، موسی ، تاملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی (5 جلد)
تنهایی، جامعه شناسی تاریخی نظریه های متفکرین مسلمان
فراستخواه، مقصود، سرآغاز نواندیشی معاصر
ستوده، تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام از فارابی تا شریعتی
نفیسی (تقی زاده)، محمود (1368) سیری در اندیشه های اجتماعی مسلمین (چاپ اول)، امیری
صفا؛ ذبیح الله (1336) تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، دانشگاه تهران
فرای، ریچارد (1364) عصر زرین فرهنگ ایران، مسعود رجب نیا، تهران: سروش
کرمر، جوئل (1375) احیای فرهنگی در عهد آل بویه: انسان گرایی در عصر رنسانس اسلامی، محمد سعید حنایی کاشانی، نشر دانشگاهی
نصر، حسین(1368) علم و تمدن در اسلام، احمد آرام، تهران: خوارزمی
عنایت، حمید (1385) سیری در اندیشه سیاسی عرب، تهران: امیر کبیر
کاظمی، عباس (1383) جامعه شناسی روشنفکری دینی در ایران، تهران: طرح نو
لوین، ز. آ (1378) اندیشه ها و جنبش های نوین سیاسی اجتماعی در جهان عرب، ترجمه یوسف عزیزی بنی طرف، انتشارات علمی فرهنگی
فخری، ماجد (1372) سیر فلسفه در جهان اسلام، نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
خسرو شاهی، سید هادی، سید جمال الدین اسد آبادی بنیانگذتر جنبش های اسلامی معاصر
سید احمد موثقی، نوسازی و اصلاخ دینی از نگاه سید جمال الدین اسد آبادی
مطهری، مرتضی (1377) بررسی اجمالی نهضت های اسلامی صد سال اخیر، تهران: انتشارات صدرا
گیب،ه. آر و دیگران (1361) تاریخ نگاری در نزد مسلمانان، یعقوب آژند، تهران: گستره
وایتهد، آلفرد نورث (1371) سرگذشت اندیشه ها، ج 2، عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ
علیخانی، علی اکبر (1390) اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، جلد 20-1، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

 

روش ارزشیابی

حضور و مشارکت کلاسی                                 2 نمره
تحقیق و مقاله (3500 کلمه)                             3 نمره
مشارکت در فعال سازی وبلاگ کلاس                  1 نمره
امتحان پایان ترم                                            14 نمره
ارائه کنفرانس (فردی و یا گروهی)                      2  نمره (اضافی) 

حضور و مشارکت کلاسی به معنی حضور منظم در کلاس و مشارکت در بحث ها و پاسخ به سوالات هفتگی استهر دانشجو باید 1 تحقیق انجام دهد و بصورت مقاله تحویل دهد. مقالات تنها در صورتی مورد ارزیابی قرار می گیرد که از جهت شکل طبق اصول مقاله نویسی باشد. جهت تکراری نبودن موضوعات لازم است دانشجویان محترم تا آخر مهر ماه موضوعات خود را اعلام و به تائید استاد برسانند.
وبلاگی برای کلاس ایجاد می شود که دانشجویان می توانند خلاصه مباحث کلاس و یا نتایج مطالعات و تحقیقات و یا یادداشت های علمی خود را در آن قرار دهند
برای ارائه کنفرانس باید حداقل یکماه قبل ثبت نام نمود. وقت کنفرانس با پرسش و پاسخ نیم ساعت می باشد. (در طول ترم تنها 9 کنفرانس ارائه خواهد شد)
امتحان پایان ترم تشریحی است که از 10 سوال تشکیل شده که  تنها پاسخ به 7 سوال الزامی است